Overdrijven we wanneer we stellen dat Verbier het Zwitserse freeridemekka is? Wat Chamonix betekent voor Frankrijk, doet Verbier voor Zwitserland. Een mythische spot waar freeride een voorname plaats heeft ingenomen. En met de jaarlijkse hoogmis – de finale van de Freeride World Tour – wordt die status nog meer bevestigd. De befaamde Haute Route, die toerskiërs en splitboarders van Chamonix naar Zermatt brengt, passeert er en namen als Bec des Rosses en Mont Fort boezemen ontzag in.
Verbier is mondain, duur en sportief tegelijkertijd. Na verse sneeuw zijn tegen de middag de meeste flanken verspoord. De lijnen die je op bergen, door couloirs en over kliffen ziet lopen, duiden op de aanwezigheid van rijders van het allerhoogste niveau.
Voormalig boerendorp
Gelegen in het grootste skigebied van Zwitserland, Les Quatre Vallées, is Verbier een naam die klinkt als een klok in alles wat sneeuwsport ademt. Het skigebied heeft simpelweg alles om het zowel de absolute beginner als de professionele atleet naar de zin te maken. Doe daar nog een erg mooi en authentiek dorp, fenomenale uitzichten, gezellige cafeetjes, prima gastronomie en luxe-winkels bij en je begrijpt waarom Verbier misschien wel een van de meest beroemde skidorpen ter wereld is. Begin negentiende eeuw was er van skiërs geen sprake in dit boerendorp. In de weides graasden koeien en schapen. In 1925 kwam daar met de bouw van het eerste hotel echter verandering in. Skilessen zorgden langzaam maar zeker voor een kleine groei van het boerendorp. Toen de regering na de Tweede Wereldoorlog inzag dat Verbier wel eens de perfecte locatie voor toerisme kon worden, ging het snel. Liften werden gebouwd, de kerk, die nu nog steeds het dorpsbeeld van Verbier domineert, volgde en nog geen twintig jaar later was Verbier een van de grootste skigebieden van Europa.
Natural Born Skier
Veiligheid primeert wanneer je offpiste gaat. Opleiding, kennis en ervaring zijn cruciaal. En net dat is onze missie tijdens deze trip. Twee jaar, zo jong, was Dominique Perret toen hij voor de eerste keer op ski’s stond. De volgende vijftien jaar schaafde de befaamde Zwitserse skischool aan zijn techniek en nam hij deel aan slalom, reuzenslalom en downhillwedstrijden. De leefwereld van Dominique Perret kon echter niet begrensd worden door paaltjes en lintjes. Skiën ging niet langer over winst of verlies, het werd een passie en meteen ook zijn levenswerk. Freeride was de discipline die het meest in de buurt van de visie van Dominique kwam. Een legende was geboren, hij werd de ‘Natural Born Skier’.
Talloze expedities, meer dan twintig films op sneeuw eender waar in de wereld, een afdaling van de noordflank van de Mount Everest, 211 kilometer per uur als speedskiër, een cliffjump van meer dan 36 meter… het palmares van Dominique Perret leest als een indrukwekkend razende sneltrein.
Tijdens de Board Awards van 2000 in Parijs werd Dominique Perret bekroond tot freerider van de eeuw. Bij freeride hoort echter ook bewustwording van de gevaren, opleiding is noodzakelijk. Daartoe heeft Dominique zijn International Snow Training Academy – kort ISTA – in het leven geroepen. Nooit te beroerd of te oud om bij te leren, trek ik Dominique Perret aan de mouw en zet ik theorie meteen in praktijk om.
Dominique Perret: “Skiën is mijn passie. Ik kan echt niet zonder. Er is een steeds groter wordende groep mensen die gaat freeriden, maar ik merk ook dat almaar meer mensen in de problemen komen. We lopen het risico dat door de vele ongevallen offpiste verbannen kan worden. Ik had er genoeg van steeds te moeten aanhoren dat we onnodige risico’s nemen. Dus wou ik de volgende stap – opleiding en vorming – zetten.”
“Trek je plan maar”
Ista is een globaal programma. Daartoe werd nagedacht over een universeel taalgebruik, overal toepasbare methodes en icoontjes in een knappe en overduidelijke vormgeving. Dominique richt zich ook tot een behoorlijk grote markt. Wereldwijd zijn er ongeveer zes miljoen freeriders goed voor een omzet van pakweg 4,5 miljard dollar. Vorig jaar werden meer dan zeshonderdduizend paar freerideski’s en honderdduizend lawinerugzakken verkocht.
Dominique Perret: “Helaas is de boodschap die je in de winkel meekrijgt er vaak eentje van: ‘Veel succes. Trek er je plan maar mee.’ Materiaal is belangrijk maar het is vooral je brein en je kennis die de nodige vorming kan gebruiken. De berg en de bijhorende backcountry zijn in de eenentwintigste eeuw eigenlijk erg makkelijk bereikbaar. We hebben snelle liften en vele dorpen en hellingen zijn gewoon met elkaar verbonden. Het materiaal werd steeds beter en met de komst van de lawinerugzakken is freeride nog meer toegankelijk geworden.”
Foute beslissingen
Ondanks de groeiende aandacht voor skiën en snowboarden in de backcountry blijft het dodentol redelijk stabiel. Reken wereldwijd op ongeveer tweehonderd personen. Maar wanneer je dat treurige cijfer gaat analyseren, blijkt dat 90% van de ongevallen veroorzaakt wordt door de skiër of snowboarder zelf. Dat betekent dus dat die ongevallen vooral het gevolg zijn van foute beslissingen. En blijft het dodentol ongeveer gelijk, het aantal ongevallen stijgt enorm snel.
Dominique Perret: “Lawinepieper, schop en sonde zijn reddingsmateriaal, geen veiligheidsmateriaal. Als je die nodig hebt, is het eigenlijk al te laat. We slagen erin steeds meer en steeds sneller slachtoffers levend te vinden. Hoe die slachtoffers eraan toe zijn, staat niet in de statistieken. De leeftijdspiek van slachtoffers ligt tussen 30 en 35 jaar. Het zijn dus niet de roekeloze jongeren – zij zijn oprecht geïnteresseerd in vorming. Dertig procent zijn buitenlanders, een Canadees die in Verbier komt skiën bijvoorbeeld. Dat komt omdat de normen niet gestandaardiseerd zijn, je kent het systeem van risico-analyse niet goed.”
Klimaatverandering heeft zijn invloed op onze speeltuin. Er komt meer neerslag, de temperatuurwijzigingen zijn meer nadrukkelijk aanwezig. Er vallen vaak enorme hoeveelheden sneeuw in korte tijd, maar evengoed sneeuwt het wekenlang niet.
Dominique Perret: “We moeten de visie en de houding van de mensen veranderen. Je moet mensen opleiden. Enkel dan zullen we iets aan het aantal ongevallen kunnen veranderen. Echter, de meeste cursussen richten zich op professionele gebruikers en op redding, niet op preventie. Met ISTA mikken wij zowel op de professional als op het grote publiek en op preventie. Procedures moeten in je hoofd zitten. Gaat het ondanks alles toch fout, dan volg je gewoon de procedure die in je hoofd gedrild zit. In stresssituaties werkt dat sneller. De ISTA-opleiding bestaat uit actieve workshops, buiten op de berg, naast de pistes. Zullen we?”
Actieve workshop
Het weer is op zijn zachtst gezegd niet meteen in ons voordeel. Er staat een gure wind, het is koud en de zichtbaarheid is beperkt. Dat slechte weer heeft een groot voordeel. Het maakt het hoofdstuk over observaties, het terrein, de temperatuur, wind en zichtbaarheid meteen een stuk meer tastbaar. En vervolgens duiken we de sneeuw in. We leren methodes aan om de hellingshoek van een piste in te schatten, graven een kuil, bestuderen de verschillende lagen waaruit de sneeuw is opgebouwd en houden sneeuwkristallen onder de loep. Met het ISTA-boekje in de hand bespreken we mogelijke gevaren en of je deze of gene afdaling al dan niet veilig kan doen. We bespreken vluchtplaatsen waar je heen kan, mocht het onverwacht toch fout gaan en verdiepen ons dieper in bergen en mogelijke gevaren dan we ooit eerder deden. Tijdens het eten bespreken we de menselijke factoren en groepsdynamiek. Het is boeiend en interessant, op onze volgende trips zullen we nog beter beslagen op de sneeuw komen.
Na de middag heeft het gure weer plaats geruild voor een koel zonnetje. We simuleren een lawine, gaan met lawinepieper en sonde aan de slag, bespreken verschillende technieken om zo efficiënt en snel mogelijk te graven en… we zouden het bijna vergeten, genieten van heerlijke poedersneeuw in deze immense freeride-speeltuin.
Koningin van de Bec des Rosses
Verbier kent een aantal ambassadeurs, een daarvan is Géraldine Fasnacht. Zodra er sneeuw viel, was Géraldine samen met haar ouders op de pistes terug te vinden. Skiën en snowboarden, dat waren haar passies. Met grote ogen keek ze jaarlijks tijdens de Xtreme op naar haar idolen op de Bec des Rosses. Haar talent bleef niet onopgemerkt en in 2002 stond ze zelf op de top van de mythische berg. De run van Géraldine Fasnacht bracht haar in de geschiedenisboeken als de jongste winnares ooit. Een nieuwe passie, de wingsuit, drong zich op en ook daarin laat Géraldine zich, met onder meer een run van de Matterhorn, niet onopgemerkt.
Geraldine en ik kennen elkaar van een trip in Kamchatka, intussen heel wat jaren geleden. Bij een deugddoende raclette halen we herinneringen op. “Weet je nog dat jij boven de vulkaan uit de helikopter sprong om over ons heen te vliegen terwijl wij op de afdaling deden?” De afspraak samen te gaan rijden, is dan ook niet meer dan een formaliteit. En zo komt het dat ik daags nadien toch met een klein en bang hartje de lift richting Mont Gelé neem. Nu kan ik wel een beetje uit de voeten op een snowboard en heb ik wel flink wat ervaring in de backcountry, maar om me te vergelijken met de koningin van de Bec des Rosses, zo ver durven we het toch ook niet drijven.
Pittig poederdagje
Hier had ik graag geschreven: we cruisen rond, genietend van perfecte sneeuw en prachtige panorama’s. Dat klopt echter niet. De sneeuw is perfect, de panorama’s zijn prachtig, maar dat cruisen mag je rustig veranderen in snoeihard knallen. Opwarmen doen we op de hellingen onder de Jumbo-lift van de Col des Gentianes. La Chaux en een rijtje couloirs zorgen voor een pittig vervolg. Van Mont Fort knallen we richting Patiefray en Les Shlerondes. En ook al staat Verbier bekend om zijn bijzonder sterke freeriders, toch genieten wij bijna constant van maagdelijk terrein in heerlijke sneeuw. Ter hoogte van Charrières bouwen we ons snowboard om tot splitboard en schuiven zo richting middagmaal. Maar niet zonder een aperitiefje: de couloirs onder de Funispace van Attelas. Met nog heerlijke runs in Vallon d’Arbi en La Tzoumaz komt er een eind aan een pittige dag offpistepret met een van Verbiers grootsten.
De taak van de pisteurs
Veiligheid van een heel andere orde krijgen we daags nadien. De wekker haalt me op een ontiegelijk vroeg uur uit mijn poederdromen. We gaan op stap met Victoria Jamieson, pisteur van beroep. En ja, de pisteurs beginnen nu eenmaal voor dag en dauw aan hun taak. Het heeft gesneeuwd, niet enorm veel, maar toch voldoende om de pisteurs op scherp te zetten.
Bij de ochtendbriefing wordt meteen duidelijk dat het lawinerisico op de flanken rond Mont Fort, Gentianes en Mont Gele grondig ingeschat moet worden. Indien nodig, moeten bepaalde stukken gedynamiteerd worden om zo grote hoeveelheden sneeuw naar beneden te brengen nog voor ze een gevaarlijke lawine kunnen vormen. In groepjes van twee gaan de pisteurs op pad. Enorme sleutelbossen en zware stalen deuren openen de bunker waar het dynamiet bewaard wordt. Zakjes dynamiet worden klaargemaakt en verdeeld, het terrein wordt opgedeeld, ieder krijgt zijn sector, via de radio blijven ze constant in contact en houden ze de rest van de pisteurs en het hoofdkwartier op de hoogte van de sneeuwsituatie en wat ze aan het doen zijn. Het is een ernstig spel waarbij risico’s uit den boze zijn.
In de verte hoor ik ontploffingen, gevolgd door een radiobericht van hoe, waar en wat tot ontploffing is gebracht. En hoe graag ik het ook zou willen, neen, gaan helpen met dynamiet is er niet bij. Ik beperk mijn taak tot paaltjes plaatsen op de pistes en checken of die pistes er vlekkeloos bijliggen. Het heeft wel iets bijzonders, eerste sporen op een perfect aangelegde piste in een voorlopig nog helemaal leeg skigebied. De jaloerse blikken van de eerste skiërs verraden dat je reeds voor negen uur ’s morgens er al een bijzondere ochtend op hebt zitten. Met de kennis van het terrein en de Ista-vorming in het achterhoofd, razen wij de rest van de dag door een laagje verse vreugde in freeride-mekka Verbier.
Foto’s: Jurgen Groenwals & Rapaël Surmont
Wil jij ook beter beslagen buiten de lijntjes gaan kleuren? Volg dan een opleiding bij Ista-Education.
Dit artikel verscheen in Vol.2 van 100% Snow.